چه تفاوتی بین آزمایش PSA و PSA آزاد وجود دارد؟

لزوم انجام هر دو آزمایش، به شرایط ویژه‌ی هر فردی بستگی دارد. به همین دلیل است که این سؤال باعث ایجاد بحث و سردرگمی شده‌است.

PSA یا آنتی‌ژن مخصوص پروستات، پروتئینی است که توسط سلول‌های غده پروستات تولید می‌شود. این پروتئین به دو روش در بدن گردش می‌کند: یا به پروتئین اتصالی متصل می‌شود، یا به‌صورت آزاد است و PSA آزاد نامیده می‌شود. آزمایش PSA آزاد، درصد آنتی‌ژن مخصوص پروستاتِ متصل‌نشده به پروتئین را اندازه‌گیری می‌کند و آزمایش PSA، درصد آنتی‌ژن مخصوص پروستاتِ آزاد و متصل به پروتئین را می‌سنجد.  

سرطان پروستات می‌تواند سطح آنتی‌ژن مخصوص پروستات (PSA) را افزایش دهد. البته شرایط دیگری مثل بزرگ‌شدن پروستات، پروستاتیت و افزایش سن نیز می‌توانند باعث افزایش PSA شوند. در واقع، مطالعات نشان می‌دهند که 70درصد از آقایانی که سطح آنتی‌ژن مخصوص پروستات در آن‌ها افزایش پیدا کرده است، سرطان پروستات ندارند. برای تعیین دقیق این‌که چه‌کسانی سرطان پروستات دارند و چه کسانی ندارند، پزشکان از بیوپسی یا بافت‌برداری استفاده می‌کنند. با وجود این‌که بافت برداری به اندازه جراحی آسیب‌زا نیست، اما گاهی می‌تواند باعث ناراحتی و تحریک و افزایش اضطراب در افراد شود.

برخی از پزشکان به جای انجام بیوپسی برای همه‌ی افراد، سطح PSA آزاد را برای کسانی که سطح PSA کل آن‌ها بین 4 تا 10 نانوگرم در میلی‌لیتر است، اندازه‌گیری می‌کنند.

در برخی موارد، احتمال دارد فردی با PSA طبیعی، به سرطان مبتلا باشد. این سطح پایین آنتی‌ژن مخصوص پروستات به انجام بیوپسی نیازی ندارد، اما سطح پایین PSA و درصد پایین PSA آزاد، احتمالا به بافت‌برداری نیاز داشته باشد. به همین دلیل برخی از پزشکان هر دو آزمایش را تجویز می‌کنند.

ما تمایل داریم که آزمایش PSA آزاد را زمانی انجام دهیم که نتایج آزمایش PSA کل، در مرز خطر را نشان دهند، یا زمانی‌که به‌نظر برسد سطح PSA به تدریج در حال افزایش است حتی اگر مقدار واقعی آن همچنان کم باشد.

بنابراین، با این‌که آزمایش PSA آزاد ضروری نیست، اما نتیجه‌ی آن می‌تواند به تصمیم‌گیری در مورد بافت‌برداری در ترکیب با سایر آزمایش‌ها کمک کند. در آینده، آزمایش‌های دیگری می‌توانند به تعیین علت تغییر سطح PSA‌ که می‌تواند به دلیل بافت سرطانی یا شرایط خوش‌خیم دیگر باشد، کمک کنند.