هزاران آزمایش پزشکی وجود دارد که برای تشخیص، اندازهگیری میزان پیشرفت بیماری، یا اندازهگیری میزان تاثیرگذاری درمان بر روی بیماران انجام میشوند. همهی این تستها، قواعدی برای نحوه تفسیر درست آزمایش دارند.
دو نوع نتیجهی اصلی در آزمایشهای پزشکی وجود دارد:
آزمایشهایی که نتیجه آنها بله یا خیر است؛ معمولا اگر با هدف تشخیص باشد.
آزمایشهایی که نتیجه آنها نسبی است؛ برای اندازهگیری مقادیر کم یا زیاد که با محدوده نرمال مقایسه میشوند.
آزمایشهای مثبت و منفی
وقتی شما آزمایش پزشکی را انجام میدهید که نتیجه آن مثبت یا منفی است، لازم است بدانید نتایج چه معنایی دارند و آزمایش تا چه حد قابلاعتماد است.
آزمایشهای مثبت و منفی معمولا با هدف تشخیص و برای اطمینان از اینکه یک بیماری یا وضعیت وجود دارد (مثبت) یا ندارد (منفی) انجام میشوند. به عبارتدیگر:
نتیجه مثبت
نتیجه منفی
همچنین نتایج مثبت کاذب وجود دارد؛ یعنی حتی اگر بیماری وجود نداشته باشد، باز هم تشخیص داده شده است. نتیجه منفی کاذب نیز یعنی آزمایش موفق به شناسایی بیماری نشدهاست.
برای مثال، شما ممکناست آزمایش HIV بدهید و نتیجه آن منفی شود. چون آزمایش به جای شناسایی خود بیماری، پروتئینی را که بدن در پاسخ به بیماری تولید میشود را شناسایی میکند. یعنی اگر شما خیلی زودتر از زمانی که HIV خود را بروز دهد، آزمایش داده باشید، این تست ممکناست تشخیص دقیقی نداشته باشد.
آزمایشهای دیگری هستند که اختصاصیت کمتری دارند. به این معنی که این آزمایشها به شما میگویند که کدام باکتری عامل بیماری است ولی توانایی کمتری در شناسایی سویه آن باکتری دارند.
پس از تکمیل آزمایش، بهسادگی میتوانید نتیجه آن را بهصورت اینترنتی از بخش جوابدهی آنلاین سایت آزمایشگاه ملاحظه کنید. در صورت نیاز میتوانید نسخه چاپی را نیز از پذیرش آزمایشگاه دریافت کنید.
آزمایشهایی با نتیجه نسبی
وقتی بیماری یا وضعیت خاصی تشخیص داده شد، سایر آزمایشها برای مشکلِ تشخیصدادهشده، نتایج نسبی خواهند داشت که برای بیمار مهم است.
وقتی آزمایش بالینی انجام میشود که نتایج نسبی و معمولا بهصورت عدد دارد، بیمار میخواهد بداند که این اعداد چه معنایی دارند و چگونه با نتایج قبلی مقایسه میشود.
این اعداد به عنوان معیاری هستند که میزان پیشرفت بیماری و موفقیتآمیز بودن درمان را مشخص میکنند. محدوده این اعداد بر اساس سن، جنسیت و سایر فاکتورها میتواند متفاوت باشد.
آزمایشهای نسبی طبق تعریف، آنهایی هستند که ترکیبات خاصی را در خون، ادرار یا سایر نمونههای آزمایشگاهی اندازهگیری میکنند و آنها را با محدودههای استاندارد در افراد نرمال مقایسه میکنند.
آزمایش خون کامل (CBC) یک مثال مهم در آزمایشهای نسبی است. هر چیزی که در محدوده تعیینشده باشد، نرمال درنظر گرفته میشود. هر نتیجهای که بالاتر یا پایینتر از محدوده مورد نظر باشد، غیرطبیعی است.
مقادیر غیرطبیعی لزوماً ارزش تشخیصی ندارند و نمیتوان گفت به معنی بیماری یا شرایط پزشکی خاصی هستند اما ممکن است هشداری برای یک وضعیت نگرانکننده باشد. چیزی که اهمیت دارد، چگونگی تغییر مقادیر بین آزمایشهاست که روند درمانی موثر یا ناموفق، عود بیماری و یا بهبودی را نشان میدهد.
سوالاتی که درمورد آزمایشهای نسبی از پزشک خود باید بپرسید عبارتند از: