تفاوت بین هموگلوبین و هماتوکریت

هموگلوبین پروتئینی حاوی آهن است که اکسیژن و کربن دی اکسید را منتقل می‌کند. این پروتئین در گلبول‌های قرمز وجود دارد و در پاسخ به تغییر دما و PH محیط، شکل سه بعدی آن تغییر می‌کند. در ریه‌ها، به دلیل دمای پایین‌تر و PH کمتر، هموگلوبین به‌طور محکم به اکسیژن متصل می‌شود و کربن دی‌اکسید را آزاد می‌کند. علاوه‌بر آن، غلظت بالایی از اکسیژن در ریه‌ها وجود دارد و غلظت کربن دی اکسید پایین است. بنابراین تمایل هموگلوبین به اکسیژن افزایش پیدا می‌کند و اکسیژن بیشتری به آن متصل می‌شود.

در سلول‌ها و بافت‌های بدن، pH کمی اسیدی‌‌تر و دما کمی بالاتر است. در نتیجه، محیط سلولی باعث تغییر شکل هموگلوبین می‌شود که تمایل آن برای اتصال به دی اکسید کربن (که محصول زائد سلول‌ها است) و آزادسازی اکسیژن (که سلول‌ها به آن نیاز دارند) بیشتر می‌شود.

هماتوکریت درصد خونی است که از گلبول‌های قرمز تشکیل شده است. خون حاوی پلاسما (قسمت مایع که حاوی هورمون‌ها، مواد مغذی و الکترولیت‌ها است)، گلبول‌های قرمز، پلاکت‌ها و گلبول‌های سفید است. مقدار هر یک از این ترکیبات باید در محدوده خاصی باشد. اختلال درغلظت هر یک از این مواد اساسی می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات سلامتی باشد.

مقادیر ثابتی برای هموگلوبین و هماتوکریت نرمال وجود دارد و این مقادیر بر اساس سن و جنسیت متفاوت است.

هماتوکریت به صورت درصد و هموگلوبین به صورت گرم در دسی لیتر (g/dL) یا گرم در لیتر (g/L) خون اندازه‌گیری می‌شود.

معمولا پایین‌بودن سطح هموگلوبین یا هماتوکریت نشان‌دهنده عدم تولید مقدار کافی گلبول‌ قرمز یا ازدست‌دادن مقدار زیادی از گلبول‌های قرمز به دلیل خون‌ریزی طولانی‌مدت، اختلال خون‌ریزی یا تخریب سریع گلبول‌های قرمز خون است.

کاهش تولید گلبول‌های قرمز می‌تواند به دلیل کمبودهای تغذیه‌ای، بیماری، داروها یا انواع خاصی از شیمی درمانی اتفاق بیفتد. کمبود آهن باعث کاهش هموگلوبین و هماتوکریت می‌شود زیرا آهن جزئی از هموگلوبین بوده و برای سنتز آن موردنیاز است. در کم خونی آپلاستیک (Aplastic anemia) که اختلال مغز استخوان است، سلول‌های خونی کمتری تولید می‌شود.

در اغلب موارد، سطح هموگلوبین در دوران بارداری پایین‌تر است، که  ممکن است به درمان با مکمل‌های آهن نیاز داشته باشد.

سطح هموگلوبین و هماتوکریت ممکن است به دلیل برخی شرایط پزشکی افزایش پیدا کند. این اتفاق در شرایطی مثل پاسخ جبرانی به سطوح پایین اکسیژن و یا بیماری‌هایی مانند سرطان، بیماری قلبی و بیماری ریوی رخ می‌دهد که در این شرایط گلبول قرمز زیادی تولید می‌شود. سیگار نیز باعث افزایش سطح هموگلوبین و درصد هماتوکریت می‌شود. پلی سیتمی ورا  (Polycythemia vera) اختلالی است که در آن تولید گلبول‌های قرمز افزایش پیدا می‌کند. علاوه‌برآن، در کم‌آبی بدن به دلیل کاهش حجم خون، هموگلوبین و هماتوکریت بالاتر از حد واقعی به نظر می‌رسند.