هورمونهای شما طوری طراحی شدهاند که در تعادل و هماهنگ با یکدیگر باقی بمانند. به همین دلیل است که وقتی این تعادل به هم میخورد، از طریق علائم جسمی، متوجه آن میشوید. علائم عدمتعادل هورمونی اکثراً شامل گُرگرفتگی، افزایش وزن، مه مغزی، ریزش مو، نوسانات خُلقی و اضطراب است. اگر این نوع مشکلات سلامتی را تجربه کردهاید، احتمالا میخواهید بدانید چگونه به کمک تستهای هورمونی میتوان علت مشکل را تشخیص داد.
اینجاست که مسئله پیچیده میشود!
بهطور مجزا، نتایج «خام» حاصل از پانلهای هورمونی و آزمایشهای دیگر، آنطور که میخواهید مفید نیستند. این تستها مثل تست کووید-19 به صورت بله و خیر (به معنای تأیید یا رد قطعیِ ابتلا به یک بیماری) نیستند! اما در دستان یک پزشک ماهر که دانش و فرصت کافی برای کنار هم گذاشتنِ قطعات یک پازل را دارد، این آزمایشها میتوانند معنیدار باشند. برای کمک به درک گزینههایی که پیش رو دارید، در این مقاله مروری کلی از آزمایشهای پایه هورمونی آمده است، و اینکه اطلاعات بهدستآمده از تستهای هورمونی چگونه میتواند برای سلامتی و تعادل هورمونی شما مفید باشد.
اما ضروری است به این نکته توجه کنید که تفسیر آزمایشهای هورمونی صرفاً باید توسط پزشک و با در نظر گرفتن معاینات و پرونده پزشکی شما انجام گیرد.
آزمایش هورمون خانمها چیست؟
آزمایش هورمون خانمها، نوعی آزمایش خون است که مقدار هورمونهای جنسی خانمها از جمله استروژن و پروژسترون را اندازهگیری میکند. تستهای هورمونی خانمها میتواند با تشخیص وجود مقادیر هورمونی بالا یا کاهشیافته، مانند آنچه که معمولاً در دوران یائسگی یا بارداری تجربه میشود، تصویری از وضعیت عدمتعادل هورمونی ارائه دهد. این تستها همچنین در تشخیص اختلالات مرتبط با هورمون، مانند PCOS (سندروم تخمدان پلیکیستیک) و فیبرومهای رحمی کارایی دارند.
چرا انجام تست هورمونی برای خانمها مهم است؟
بدن ما معمولاً از طریق علائمی که بروز میدهد، راهنماییهای عالی درباره مشکلات بهوجودآمده در یک یا چند سیستم هورمونی به ما ارائه میدهد. بر همین اساس، گاهی خانمها میتوانند مشکل عدمتعادل هورمونی خود را تنها از روی علائم آنها شناسایی کنند. برای مثال حس گُرگرفتگی در یک خانم در حوالی 40سالگی، علامت قابلاعتمادی است که نشان میدهد عدمتعادل استروژن و پروژسترون را تجربه میکند. لذا اگر به هورمونهای خود اهمیت دهید و آنها را به حالت متعادل برگردانید، گرگرفتگی محو میشود.
با این حال برای تشخیص قطعی، نیازمند تستهای تخصصی هستیم. برای مثال اگر مشکوک به سندروم تخمدان پلیکیستیک یا سرطان پستان هستید، یا در دوره بهبودی پس از هیسترکتومی باشید، اگر فیبروم تجربه میکنید، یا اگر عادت ماهانه شما در سنین پایین و بدون دلیل واضحی متوقف یا نامنظم شده است، و بسیاری موارد دیگر.
با اندازهگیری میزان هورمونها در خانمها، پزشکان میتوانند تعیین کنند که آیا عدمتعادل وجود دارد یا خیر، و در این صورت، کدام هورمونها دخیل هستند. سپس میتوان از این اطلاعات برای ایجاد یک برنامه درمانی مناسب یا ارائه اطلاعات بیشتر برای تشخیصهای خاص استفاده کرد.
برای برخی از خانمها، بهویژه آنهایی که ترکیبی از علائم شدید را تجربه میکنند، بهتر است برای بررسی بیماریهایی که علائمِ شبیه به عدمتعادل قبل از یائسگی دارند (مانند سطح تیروئید پایین)، تستهای دیگر را نیز انجام دهند.
تست هورمونی در چه شرایط مفید است؟
برای کمک به درک اینکه آیا آزمایش هورمونی برای شما مفید است، باید ببینید در کجای این سه گروه قرار دارید:
خانمهای دچار مشکلات باروری
خانمهای با علائم شایع عدمتعادل هورمونی
خانمهایی که علائم شدیدِ عدمتعادل هورمونی دارند
خانمها با چه فواصل زمانی باید آزمایش هورمونی انجام دهند؟
اگر پانل هورمونی اولیه شما، بیانگر عدمتعادل بوده و اقداماتی را برای اصلاح آن از طریق تغذیه، ورزش و سایر تغییرات در سبک زندگی انجام دادهاید، کاهش علائم اولیه، نشانه مهمی است که به معنای برقراری تعادل دوباره است. اگر حس بهتری دارید، به احتمال زیاد هورمونهای شما نیز در وضعیت خوبی هستند و نیازی به آزمایشهای بیشتر نیست.
در سایر موارد، خانمها ممکن است نیاز به تستهای بعدی داشته باشند. برای مثال، آزمایش منظم هورمونی برای خانمهایی که از هیسترکتومی یا سرطان پستان بهبود یافتهاند، توصیه میشود، بهخصوص اگر HRT یا داروهای مسدودکننده هورمون (از قبیل تاموکسیفن) مصرف کرده بودند.
بهترین زمان برای آزمایش عدمتعادل هورمونی چه زمانی است؟
هورمونهای جنسی خانمها در طول چرخه عادت ماهانه آنها در یک حالت شار ثابت است. به طور کلی، آزمایش در «نیمه اول» چرخه (فاز فولیکولی) زمانی که مقادیر هورمونی طبیعی و غیرطبیعی بهوضوح از هم متمایز هستند، توصیه میشود. ممکن است پروژسترون عمداً در روز 21 در وسط «نیمه دوم» (فاز لوتئال) اندازهگیری شود تا مشخص شود آیا تخمکگذاری اتفاق افتاده است یا خیر.
اگر از قرصهای ضدبارداری یا HRT یا داروهای مسدودکننده هورمون استفاده میکنید، نتایج تست، این موضوع را منعکس میکنند و لذا ممکن است وضعیت هورمونهای طبیعی شما را به درستی نشان ندهد. پزشکان توصیه میکنند که قرصهای ضدبارداری را برای یک ماه یا بیشتر کنار بگذارید تا دقیقترین نتایج از عملکرد هورمونی به دست آید.
تست های هورمونی خانم ها در کرمانشاه
در کرمانشاه برای انجام انواع این آزمایشها در اسرع وقت و با بالاترین دقت، به مجموعه آزمایشگاهی بوعلی میتوانید مراجعه کنید.
پانل هورمون خانمها
وقتی صحبت از آزمایشهای کلیدی در یک پانل هورمونی میشود، تستهایی که انجام میشود، و مقادیر و محدودههای نتایج بهدستآمده، از آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر متفاوت است. بهطور کلی این نمودار به شما یک ایده کلی از مقادیر بالا یا پایین یک هورمون خاص میدهد.
در اغلب موارد، آزمایشهای هورمونی شامل این موارد است:
استروژن
سه نوع اصلی استروژن در خون فرد اندازهگیری میشود: استرون (E1)، استرادیول (E2)، استریول (E3). مقدار استروژن به طور طبیعی بهصورت روزانه، ساعتی و حتی بر اساس دقیقهبهدقیقه در نوسان است.
استرون معمولاً پس از یائسگی افزایش مییابد، در حالی که استریول معمولاً فقط با بارداری افزایش مییابد. استرادیول، شایعترین استروژنِ اندازهگیریشده است که در طول چرخه قاعدگی متفاوت است و پس از یائسگی، به یک مقدار پایین و ثابت کاهش مییابد. استروژن بالا ممکن است با فیبروم، افزایش وزن، دیابت، و یا فشار خون بالا مرتبط باشد. مقادیر پایین استروژن معمولاً بهطور طبیعی پس از یائسگی رخ میدهد، اما ممکن است با برخی اختلالات ژنتیکی، ورزش شدید و آنورکسیا (بیاشتهایی عصبی) نیز اتفاق بیفتد.
پروژسترون
میزان پروژسترون در خون پس از تخمکگذاری افزایش مییابد تا رحِم برای بارداری آماده شود.
کاهش پروژسترون در دوران پیش از یائسگی و یائسگی، پدیدهای شایع است. همچنین کاهش آن میتواند بیانگر مشکل باروری در خانمهای جوانتر باشد. پروژسترون بالا ممکن است در اثر بارداری، عدمتعادل آدرنال و برخی از انواع سرطان ایجاد شود.
تستوسترون
تستوسترون بهطور طبیعی در خانمها توسط تخمدانها و غدد فوقکلیوی تولید میشود. این هورمون بهصورت پالسمانند منتشر میشود و مقدار آن، ساعت به ساعت و دقیقه به دقیقه متفاوت است.
مقادیر بالای تستوسترون میتواند نشانگر مشکلات ناباروری و یا سندرم تخمدان پلیکیستیک (PCOS) باشد. مقدار تستوسترون پس از یائسگی به تدریج کاهش مییابد، اما کاهش شدید تستوسترون ممکن است همراه با استرس بالا و کورتیزول بالا اتفاق بیفتد.
DHEA (دهیدرواپی آندروسترون)
دهیدرواپی آندروسترون، یک استروئید طبیعی و پیشساز هورمونهای جنسی شماست.
DHEA پایین معمولاً زمانی اتفاق میافتد که تحت استرس بالایی هستید. DHEA پایین میتواند تعادل هورمونهای جنسی شما را بر هم بزند و باعث افسردگی، خستگی و سایر علائم شود.
FSH (هورمون محرک فولیکول)
FSH پیش از تخمکگذاری برای کمک به آزادسازی تخمک از تخمدان افزایش مییابد.
اگر FSH بالا باشد، میتواند نشاندهنده مشکل در تخمدانها باشد و یا ممکن است بیانگر این باشد که فرد در دوران یائسگی یا پیش از یائسگی است. FSH پایین، مؤید وجود مشکل در هیپوفیز یا هیپوتالاموس است.
LH (هورمون لوتئینکننده)
LH در طول تخمکگذاری برای کمک به آزادسازی تخمک از تخمدان افزایش مییابد.
مشابه FSH، اگر LH بالا باشد، ممکن است ناشی از وجود یک مشکل در تخمدانها باشد. مقادیر پایین آن میتواند به دلیل مشکل در هیپوفیز یا هیپوتالاموس باشد.
سخن پایانی
تستهای هورمونی اغلب بهعنوان بخشی از آزمایشهای منظم خون انجام میشود، اما اگر مشکلات قاعدگی، تغییرات در ویژگیهای جنسیتی، خستگی، از دست دادن میل جنسی و یا مشکلات باردار شدن دارید، ممکن است پزشک آنها را برایتان تجویز کند.
پزشکان ممکن است به طور خاص سطوح استروژن، پروژسترون، FSH، تستوسترون، DHEA و هورمون تیروئید را بررسی کنند. نتایج غیرطبیعی میتواند بیانگر این باشد که به بیماریهایی مانند کیست تخمدان، بیماری تیروئید، و یا احتمالاً سرطان مبتلا هستید.
این آزمایشها بخشی از فرآیند تشخیص بیماری هستند. اگر نتایج نگرانکننده باشد، پزشک ممکن است تستهای تکمیلی تجویز نماید.